Literaturoznawcze odkrycie Jerzego Daniela-"Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego i Jan Strożecki

To była bardzo piękna, jedna z ładniejszych, takich bardzo szlachetnych postaci. Przyjaźń Żeromskiego i Stróżeckiego była bezinteresowna i czysta.

Dzieje pewnego listu...

Kto ma akurat pod ręką Ludzi bezdomnych niechaj otworzy pierwszy tom na ostatnim rozdziale noszącym tytuł Zwierzenia. Wypełnia go pamiętnik Joanny Podborskiej. Nas interesuje tylko zapis pod datą 10 grudnia, w którym Joanna przytacza list od swego brata Wacka, politycznego zesłańca. List zaczynają takie same zdania, jakie odnajdziemy w (…) autografie listu Strożeckiego (…) . Stefan Żeromski zaczerpnął z listu Jana kilka fragmentów i wstawił do swego utworu. Słowo w słowo, nie licząc drobnych zmian redakcyjnych.

Badacze Bezdomnych „podejrzewali”, że list powieściowego Wacka pisarz stworzył na podstawie listu, który dostał od autentycznego Wacka – swego szkolnego przyjaciela Jana Wacława Machajskiego, też zesłańca. Jego cechy zresztą nosi jego imiennik z Bezdomnych. Ale już wiemy, że list brata Joanny „napisał” Jan Strożecki, nie Machajski, i nie do Żeromskiego był adresowany a do Kazimiery Twardzickiej *, która udostępniła go pisarzowi. Kontaktowała się z nim, gdy Strożecki był na Syberii.

  Puentę do sprawy „list Wacka Podborskiego” napisał sam Strożecki. W liście do Kazimiery Twardzickiej z 24 kwietnia/7 maja 1902 roku opowiada: „Bezdomnych” zacząłem czytać w rosyjskim przekładzie, ale przerwałem, do tego stopnia tłumaczenie złe. Teraz, jak czytam oryginał, doznaję wrażenia, że coś odczytuję na nowo. Powinszujcie autorowi ode mnie tej rzeczy. Pisałem do niego, ale on milczy i milczy, pewno listu nie otrzymał. Rozśmiałem się znalazłszy w „Bezdomnych” wyciągi z mojego listu z Kołymska.

* Podczas studiów i po ich ukończeniu Jan Strożecki mieszkał przy ul. Niecałej 12, w oficynie kamienicy, w której miał atelier znany fotograf warszawski Walerian Twardzicki. Jego żona Kazimiera otaczała Jana matczyną sympatią i utrzymywała z nim listowny kontakt na Syberii.

Jerzy Daniel, Całym sobą.

Więcej ciekawostek dotyczących Jana Strożeckiego można będzie usłyszeć na spotkaniu promującym książkę Całym sobą 22 pażdziernika o godz. 17.00 w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Kielcach ( ul. Ściegiennego 13)

M.H-Rz.